Ζούμε σε καιρούς αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Οι παλιές ασφάλειες της κοινωνικής και προσωπικής ζωής μας κλυδωνίζονται.
Είμαστε σε εποχή γενικής αστάθειας και, γιαυτό, αυξημένων δυνατοτήτων για αλλαγή.
Ήδη, έχουν φανεί τα πρόδρομα σημάδια.
Η παλιά δομή αποκαλύπτεται σ΄όλη της την "αίγλη" και αμφισβητείται από τόσους πολλούς.
Η σημερινή κατάσταση, θα μπορούσε να ειδωθεί ως η περίοδος της μουντζάλας που είναι αναπόφευκτο στάδιο για να σβηστεί κάτι και να γραφτεί κάτι άλλο.
Και όλοι μας συμβάλαμε με θετικό ή αποθετικό τρόπο σ΄αυτήν.
Αρκετοί, ήδη, μιλούν για τέλος εποχής και μερικοί οραματίζονται την νέα εποχή.
Μιλούν για το τέλος της κοινωνίας όπως την ξέρουμε και οραματίζονται μια νέα κοινωνία με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Ίσως, όμως, θάπρεπε πριν, να μιλήσουμε και για το τέλος της επιστήμης με τη σημερινή της μορφή της "τσούλας των δημίων, της αλήθειας εσχάτης τεφροδόχας", όπως τη χαρακτηρίζει ο Κώστας Βάρναλης και να οραματιστούμε μια νέα επιστήμη όλων μας για όλους μας.
Αλλά, πριν απ΄αυτό, ίσως θάπρεπε να μιλήσουμε και για το τέλος του ανθρώπου όπως τον ξέρουμε.
Ίσως θάπρεπε να δούμε τι θάπρεπε να αλλάξει στη στάση μας στη ζωή ώστε να αλλάξουμε και μεις.
.
Το ταξίδι της ζωής
Λένε ότι η ζωή είναι ένα ταξίδι, ένα ταξίδι εμπειριών και κατασταλάγματος, μια πορεία αλλαγής του ανθρώπου.
Όπως σε κάθε ταξίδι υπάρχουν στάσεις και καθυστερήσεις.
Οι στάσεις είναι αναπόστατο μέρος του ταξιδιού. Είναι όπως ο ύπνος που χρειάζεται ο άνθρωπος για να μπορέσει να συνεχίσει να είναι δραστήριος.
Το ίδιο και οι καθυστερήσεις. Είναι το τίμημα της αλληλοεξάρτησης του ανθρώπου με το περιβάλλον του.
Στάσεις και καθυστερήσεις είναι τα διαλείμματα που χρειάζονται για να συνεχιστεί η μάθηση στο σχολείο της ζωής.
Τα διαλείμματα και η διάρκειά τους ποικίλλει από άνθρωπο σε άνθρωπο και από τα εκάστοτε περιβάλλοντά του.
Κάποιοι χρειάζονται πιο πολλά και με μεγαλύτερη διάρκεια, άλλοι λιγότερα και πιο σύντομα.
Τα φράγματα στη ζωή
Η πορεία αλλαγής του ανθρώπου, το ταξίδι του στη ζωή, μπορεί να ειδωθεί ως μια πορεία ρήξεων στη ζωή του με τη μορφή υπέρβασης φραγμάτων.
Τα φράγματα στη ζωή του ανθρώπου εμφανίζονται με διάφορες μορφές.
Άλλοτε είναι με τη μορφή προσωπικών και κοινωνικών πεποιθήσεων, προκαταλήψεων και αξιών, κρατικών και άλλων νόμων, άλλοτε με τη μορφή κατεστημένων θεσμών, όπως για παράδειγμα η στράτευση, ο γάμος, η καριέρα κ.α.
Η συντήρηση και η διάρρηξη των φραγμάτων
Μερικοί τα φράγματα τα αντιλαμβάνονται ως προστασία, άλλοι ως περιορισμό, ως θηλειές που τους πνίγουν.
Μερικοί τα συντηρούν, καταγίνονται να παραμείνουν στη θέση τους, άλλοι επιχειρούν να τα διαρρήξουν, να κόψουν τα σχοινιά.
Αυτοί που τα συντηρούν κι αυτοί που επιχειρούν να τα διαρρήξουν δρουν κατά κανόνα δυσαρμονικά, ασκούν με την μία ή την άλλη μορφή βία.
.
Οι περισσότεροι που επιχειρούν να τα διαρρήξουν συνήθως αποτυγχάνουν.
Θεωρούν ότι η διάρρηξη είναι υπέρβαση.
Αλλά τα φράγματα δεν εξαφανίζονται, τα δεσμά δεν λύνονται.
Απλά μεταλλάσσονται, αλλάζουν μορφή. Κάποιες φορές γίνονται πιο περιοριστικά από πριν.
Μια αντιπαλότητα που δεν έχει βάση
Ανάμεσα σ΄αυτούς που συντηρούν τα φράγματα και αυτούς που επιχειρούν να τα διαρρήξουν αναπτύσσεται συνήθως αντιπαλότητα.
Η αντιπαλότητα αυτή ανάμεσα στις δύο αυτές κατηγορίες ανθρώπων, στους συντηρητικούς και τους επαναστάτες, όπως αποκαλεί η μια κατηγορία ανθρώπων την άλλη, παίρνει αρκετές φορές μεγάλες διαστάσεις, όπως βλέπουμε αυτή την εποχή στην κοινωνία.
Είναι, όμως, οι δύο κατηγορίες τόσο διαφορετικές όσο φαίνονται;
Όταν απλά αρνείσαι μια κατάσταση αντιστεκόμενος σ΄αυτή, όταν την αντιπαλεύεις, την αποδυναμώνεις;
Η κατάσταση αυτή σταματά να υπάρχει για σένα;
Η ενέργειά σου, η προσοχή σου αποσύρεται απ΄αυτήν; Παραμένεις ψυχολογικά αποσπασμένος απ΄αυτήν;
Η εμπειρία δείχνει το αντίθετο.
Σε απασχοληθεί περισσότερο, σε δεσμεύει περισσότερο, την υφίστασαι σε ψυχολογικό επίπεδο περισσότερο.
Οι συνέπειές της είναι μεγαλύτερες, άρα δεν έχει αποδυναμωθεί, έχει ενισχυθεί.
Άρα η απλή άρνηση μιας κατάστασης δεν είναι παρά κατάφαση.
Επιβεβαίωση της μετάπτωσης αυτής των αντιθέτων μπορεί να βρει κανείς στην πορεία πολλών ανθρώπων με αντιστασιακές δάφνες που μετεστράφηκαν σε ένθερμους υποστηρικτές της κατεστημένης κατάστασης στην οποία αντιστάθηκαν, αλλά και στην ιστορία πολλών επαναστατικών κινημάτων, κινημάτων άρνησης της καθεστηκυίας κατάστασης την οποία κάποια στιγμή άρχισαν να αναπαράγουν.
Παρόλο τον μόχθο τους δεν καταφέρνουν να υπερβούν την κατάσταση της δυαδικότητας, την κατάσταση των αντιθέτων που το ένα οδηγεί στο άλλο, που αναιρεί την ουσιαστική αλλαγή
Αυτοί που επιχειρούν να διαρρήξουν τα φράγματα λειτουργούν όπως και αυτοί που τα συντηρούν.
Συνήθως δεν το συνειδητοποιούν καθώς τα φράγματα αλλάζουν μορφή.
Οι αλυσίδες αντικαθίστανται με άλλες πιο λεπτοφυείς και γι αυτό λιγότερο ορατές.
Οι αλυσίδες στα χέρια αντικαθίστανται με αλυσίδες στο νου.
Δεν το κατανοούν ούτε κι όταν μαζί με τις αλυσίδες κόβουν και τα χέρια που είναι αλυσοδεμένα.
Και στις δύο περιπτώσεις η επιχειρούμενη διάρρηξη των δεσμών με τη βία είναι ακόμη πιο αντιδραστική από τη συντήρησή τους,
καθώς δυσχεραίνει περισσότερο ή και ακυρώνει τη μελλοντική λύση τους.
Η ρήξη με τη μορφή της υπέρβασης των φραγμάτων
Εκτός απ΄αυτούς που συντηρούν τα φράγματα κι αυτούς που επιχειρούν να τα διαρρήξουν, υπάρχουν κι αυτοί που τα υπερβαίνουν.
Η υπέρβαση των φραγμάτων συμβαίνει κατά κανόνα αβίαστα και εν πολλοίς αθόρυβα.
Μερικές φορές μπορεί η αλλαγή να φαίνεται ξαφνική και βίαιη αλλά η βία αυτή δεν έχει υπόβαθρο.
Γιατί ο άνθρωπος που υπερβαίνει εξωτερικά τα φράγματα τα έχει πρώτα υπερβεί εσωτερικά, έχει αλλάξει συνειδησιακά.
Η κατάσταση χωρίς φράγματα είναι ήδη συνειδησιακή κατάκτηση γι αυτόν.
Εξαιρουμένων κάποιων ασυνήθιστων ανθρώπων και κάποιων ασυνήθιστων περιστάσεων η συνειδησιακή αυτή αλλαγή είναι κατά κανόνα αποτέλεσμα μακράς εσωτερικής διαδικασίας.
Η διαδικασία αυτή ξεκινά με τη συνειδητοποίηση κάποιων καταστάσεων ως δεσμών στη ζωή του ανθρώπου, αλυσίδων που τον καταπιέζουν και όχι αλυσίδων που τον διακοσμούν όπως τις αντιλαμβάνονται αυτοί που καταγίνονται να τις συντηρούν.
Η συνειδητοποίηση αυτή είναι κοινή και σ΄αυτόν που επιχειρεί να διαρρήξει τα δεσμά.
Σ΄αντίθεση όμως με αυτόν,
αυτός που τα υπερβαίνει αντιλαμβάνεται ότι για τα δεσμά έχει και ο ίδιος ευθύνη και ότι κατά κάποιον τρόπο τον υπηρέτησαν εμπλουτίζοντάς του το πεδίον των εμπειριών του.
Γι αυτό, σε αντίθεση με αυτόν που επιχειρεί αμέσως να τα διαρρήξει θεωρώντας τα ευθύνη μόνον των άλλων και βάρος που πρέπει αμέσως να αποτινάξει,
δεν εχθρεύεται τις καταστάσεις αυτές και τους ανθρώπους που ενδεχομένως εμπλέκονται με αυτές.
Απλά θεωρεί ότι ήρθε η στιγμή που δεν τον υπηρετούν πια οι καταστάσεις,
ότι τον κρατάνε πίσω στο ταξίδι του στη ζωή και γι αυτό επιταχύνει το βηματισμό του να τις προσπεράσει,
αποθέτοντας με συμπάθεια και με προσοχή για να μην βλαφθεί κανείς αυτό που τον υπηρέτησε μέχρι εκείνη τη στιγμή.
Το αντιλαμβάνεται ως ένα σκαλί στην πορεία της συνειδητοποίησής του και μεταλλαγής του.
Με αυτόν τον τρόπο αρνείται μια κατάσταση χωρίς να αιχμαλωτίζεται απ΄αυτήν.
Την υπερβαίνει. Λύνει τα δεσμά.
Η προβληματική κατάσταση δεν τον απασχολεί πια, δεν τον καθορίζει επί της ουσίας, όχι μόνον επιφανειακά.
Η αποστασιοποίηση ως ένα βήμα προς την υπέρβαση
Η κατάσταση αυτή υπέρβασης των προβλημάτων φαίνεται να είναι αποτέλεσμα μιας διαδικασίας με πολλά στάδια και βήματα.
Ένα από τα βήματα αυτά μάλλον είναι η αποστασιοποίηση από την προβληματική κατάσταση.
Σε αυτό καταλήγω από μιαν προσωπική εμπειρία μιας ασήμαντης για πολλούς αλλά ιδιαίτερα περιοριστικής για μένα προβληματικής κατάστασης.
Για πολλά χρόνια, με είχε σημαδέψει μια εικόνα που είχα δει στο δρόμο: η εικόνα ενός σκυλιού κατακρεουγμένου από ένα αυτοκίνητο και παρατημένου στη μέση του δρόμου.
Κάθε φορά που αντίκρυζα από μακρυά κάτι που έμοιαζε με σώμα στο δρόμο, και τριγύρναγα τότε συχνά στους δρόμους, νόμιζα ότι έβλεπα κατακρεουγμένο σκυλί.
Μ΄έπιανε σύγκρυο, ταυτιζόμουνα μαζί του, αρνιόμουνα να συνεχίσω και άλλαζα δρόμο.
Η σκηνή αυτή με διακατείχε για αρκετή ώρα και προσπαθούσα να την ξορκίσω γράφοντας σε ένα μπλοκάκι για το δράμα του άτυχου ζώου.
Κάποια μέρα αποφάσισα να δοκιμάσω να μην αντισταθώ να δω τι θα μου συμβεί.
Πλησίασα, το κοίταξα και είδα ότι ήταν ένα λασπωμένο σχοινί.
Από τότε δεν άλλαζα δρόμο. Όταν έβλεπα κάτι στο δρόμο, πλησίαζα, το κοίταζα επισταμένα και προχωρούσα χωρίς να με απασχολεί άλλο.
Και μερικές φορές ήταν πράγματι ένα σκυλί κατακρεουγμένο και παρατημένο.
Δεν με διατάρασσε πια.
Συνειδητοποίησα ότι
η μέχρι τότε άρνησή μου δεν ήταν ευαισθησία, ήταν αδυναμία κατανόησης.
Συνειδητοποίησα ότι
η άρνησή μου να δω κατάματα μια κατάσταση ήταν αυτή που με αιχμαλώτιζε.
Ήταν αυτή που επέτρεπε να μεσολαβούν σκέψεις και μνήμες και να ζωντανεύουν το παρελθόν στο παρόν, που επέτρεπε την καθήλωσή μου στο παρελθόν, που με εμπόδιζε να προχωρήσω κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Να κοιτάζεις κάτι κατάματα, να προσηλώνεσαι σε κάτι ώστε να μην μεσολαβεί η σκέψη που είναι η απόκριση του παρελθόντος, είδα ότι είναι ο τρόπος, ή τουλάχιστον ένας τρόπος για να τελειώνεις μια κατάσταση.
Λες όχι σε μια κατάσταση όταν αποστασιοποιείσαι απ΄αυτήν.
Δύσκολο θα πει κανείς. Ασυνήθιστο θα έλεγα.
Βλ. και
- H Επανάσταση της Καθημερινότητας
- Το Μήνυμα των Χριστουγέννων και οι Ρήξεις στη Ζωή μας
- Όπως Μέσα, έτσι και Έξω
Ετικέτες: Νέα Εποχή
