φίλες κε φίλοι, καλημέρα
Εδώ και πολλά χρόνια προσπαθώ αφενός να κατανοήσω τις δυνατότητες της εποχής μας και αφετέρου να εντοπίσω τις επιθυμίες των Υποτελών, Παραγωγών και μη.
Με ενδιαφέρει όμως και κάτι άλλο κι αυτό το ενδιαφέρον γίνεται επίκαιρο λόγω της σχέσης που έχει με τον φασισμό/ναζισμό: ποια είναι η στάση των Υποτελών όχι μόνο απέναντι στις δυνατότητες της εποχής αλλά και απέναντι στις ίδιες τους τις επιθυμίες;
Οι επιθυμίες των Υποτελών δεν είναι αποκύημα της φαντασίας μου: επιχειρώ να τις εντοπίσω στις πρακτικές των Υποτελών. Δεν δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε γιατί κάποιος προτιμάει να ανοίξει ψιλικατζίδικο, γιατί σπουδάζει να γίνει γιατρός ή καθηγητής, γιατί προτιμάει να γίνει κρατικός ή δημόσιος υπάλληλος, γιατί εργάζεται ως μπάρμαν ή μπάργούμαν, γιατί θέλει να γίνει ηθοποιός ή τραγουδίστρια αντί να δουλέψει στην οικοδομή, στο εργοστάσιο ή να γίνει καθαρίστρια.
Η επιθυμία να αποφύγει τη χειρωνακτική εργασία νομίζω είναι σαφής, όπως σαφής είναι και η επιθυμία να μην είναι μισθωτός της εκτέλεσης, να δέχεται δηλαδή διαταγές κατά τη διάρκεια της δουλείάς.
Θα παραθέσω άλλα τρία παραδείγματα πρακτικών που καταγράφουν τις επιθυμίες των Υποτελών. Ο εργάτης ή ο άνεργος που ξημεροβραδιάζει στο προπατζίδικο επιθυμεί να κερδίσει ένα μεγάλο ποσό και για να μην εργαστεί ξανά. Αυτός που έχει αυτοκίνητο επιθυμεί μια ανεξαρτησία, μια αυτονομία στη μετακίνηση.
Πριν από πολλά χρόνια έγινε μια πανευρωπαϊκή έρευνα με το εξής ερώτημα: θα θέλατε να μειωθεί ο χρόνος εργασίας ή να αυξηθεί ο μισθός; Το 75% των Δανών απάντησαν πως θέλουν τη μείωση του χρόνου εργασίας, στη Γερμανία το 65%, σε όλες τις χώρες πάνω από 50% – στην Ελλάδα το 35%.
Μια άλλλη έρευνα: εάν βρίσκατε το πρωί κάτω από το μαξιλάρι το μισθό σας, θα πηγαίνατε στη δουλειά; Το 55% είπαν ότι δεν θα πήγαιναν, το 45% όμως θα πήγαινε – διότι δεν έχει τι να κάνει.
Ποιά είναι όμως η στάση των Υποτελών απέναντι στις δυνατότητες της εποχής μας και στις ίδιες τους τις επιθυμίες;
Πριν απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα ας δούμε κάτι άλλο. Ο τρόπος με τον οποίο επιχειρούν να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες τους έχει ως αποτέλεσμα τη χειροτέρευση της κατάστασής τους.
Με άλλα λόγια, είναι καλύτερα να είσαι οικοδόμος, να μην έχεις αυτοκίνητο και να μην παίζεις ΚΙΝΟ και Τζόκερ! Ο αυταπασχολούμενος δεν θέλει να τον διατάζουν αλλά είναι ο ίδιος αφεντικό και υπάλληλος, Κύριος και Υποτελής – είναι δηλαδή πολίτης. (Όταν ακούω τη φράση κοινωνία των πολιτών μου έρχεται να ξεράσω).
Είναι έγκλειστος σε ένα στενό χώρο και η ελευθερία του τελειώνει μόλις ανοίξει το συρτάρι και εκεί μέσα βρει αντί για εβρά τ΄αρχίδια του.
Ο κάτοχος του αυτοκινήτου αντί για αυτονομία και ανεξαρτησία θα εξασφαλίσει ταλαιπωρία και σκλαβιά (τρεις μήνες το χρόνο δουλειά για να συντηρεί και να κινεί το αυτοκίνητο), ενώ ο εργάτης ΚΙΝΟμανής θα πάει για μαλλί και θα φύγει κουρεμένος: πήγε να κλέψει αλλά το μόνο βέβαιο είναι ότι θα τον κλέψουν.
Ενώ λοιπόν οι Υποτελείς έχουν επιθυμίες, ας τις χαρακτηρίσουμε (δυνάμει) απελευθερωτικές, ο τρόπος όμως με τον οποίο επιχειρούν να τις πραγματοποιήσουν στρέφεται κατά των ίδιων των επιθυμιών τους, των συμφερόντων τους. Αντί να εκπληρώσουν τις επιθυμίες τους προσθέτουν κι άλλα δεινά. Και παρόλο που φτάνουν, αναπόφευκτα, σε αδιέξοδο, συνεχίζουν το ίδιο βιολί.
Ας κάνω τώρα μια άλλη παρέκβαση. Ένας ‘ψιλικατζής’ (ο χαρακτηρισμός παραπέμπει και περιλαμβάνει πολλά και ετερόκλιτα κοινωνικά στρώματα) θεωρεί ότι τα δεινά, η κοινωνική δυστυχία, τα οποία υφίσταται οφείλεται στην ύπαρξη των ξένων εργατών.
Λογικά σκεπτόμενοι, και εμείς και ο φίλος μας ‘ψιλικατζής’, η άρση της κοινωνικής δυστυχίας και των δεινών, η επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει λόγω της κρίσης (της λιτότητας, της επίθεσης του Κυρίου) είναι εφικτή μόνο με την εκδίωξη ή και εξόντωση των ξένων εργατών,’νόμιμων’ και ‘παράνομων’. Πιστεύει δηλαδή ότι εάν φύγουν οι ξένοι, το ψιλικατζίδικο θα γεμίσει πελάτες και το συρτάρι δεν θα χωράει τα εβρά;
Ας υποθέσουμε ότι το πιστεύει. Εμείς γνωρίζουμε ότι εάν φύγουν οι ξένοι, οι πελάτες του θα είναι πολύ λιγότεροι – σε περιοχές μάλιστα που οι πελάτες του είναι πάνω από το 50% ξένοι! Όταν θα φύγουν οι ξένοι, θα καταλάβει τη μαλακία του; Ή μήπως την υποκαταστήσει με κάτι άλλο; Εάν φύγουν οι ξένοι, ο άνεργος θα βρει δουλειά; Θα πάει να δουλέψει στο γιαπί ή θα πάει να μαζέψει ντομάτες με 45 βαθμούς κατακαλόκαιρο ή πορτοκάλια Ιανουάριο, μες τη βροχή και το κρύο, και να κοιμάται σε κοτέτσια;
Ο τρόπος με τον οποίο επιχειρεί να εκπληρώσει τις επιθυμίες του τού προσθέτει κι άλλα δεινά στα ήδη υπάρχοντα. Ο τρόπος με τον οποίο επιχειρεί να αντιμετωπίσει αυτά τα δεινά του προσθέτει επίσης νέα δεινά. Και πάλι στρέφεται κατά των συμφερόντων του. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε αυτή των συμπεριφορά παράλογη και ανορθολογική;
Εάν θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε παράλογη και ανορθολογική, τότε η συμπεριφορά αυτή μεγάλου τμήματος των Υποτελών εμφανίζεται ως ένα γεγονός αδιαμφισβήτητο – δυσάρεστο μεν αλλά αδιαμφισβήτητο.
Κι αν στρέψουμε το βλέμμα μας στο παρελθόν θα διαπιστώσουμε και θα κρίνουμε ότι η μαζική υποστήριξη ιμπεριαλιστικών πολέμων, η μαζική ύποστήριξη του φασισμού/ναζισμού ήταν κι αυτά εκδηλώσεις παράλογης συμπεριφοράς. Εκ των υστέρων, μετά τη σφαγή των πολέμων, οι συμμετέχοντες είπαν, τι βλακεία κάναμε. Πολλοί το κατανόησαν κατά τη διάρκεια και πολέμου και λιποτάκτησαν – πολλοί από αυτούς εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες προς εκφοβισμό και παραδειγματισμό. Όταν θα φύγουν οι ξένοι, ο ψιλικατζής μας θα καταλάβει.
Αλλά, φίλες και φίλοι, ο ‘ψιλικατζής’ μας, δηλαδή, ένα μεγάλο τμήμα των Υποτελών, παραγωγών και μη, δεν θέλει να φύγουν οι ξένοι, άλλο θέλει: θέλει να είναι δούλοι και να ξεσπάει πάνω τους όποτε η κοινωνική δυστυχία του χτυπάει κόκκινο για να ξαλαφρώσει. Και επειδή δεν ξαλαφρώνει με αυτόν τον τρόπο, μια ζωή θα ξεσπάει πάνω τους. Κι όσο θα ξεσπάει, τόσο πιο πολύ θα θέλει να ξεσπάει πάνω τους. Κι αν φύγουν, θα βρει άλλους να ξεσπάσει.
Γιατί όμως ο ψιλικατζής μας θεωρεί ότι οι ξένοι είναι αυτοί που προκαλούν την κοινωνική δυστυχία του;
Φίλες και φίλοι, δεν θα δυσκολευτεί να φτάσει σε αυτό το μεγαλοφυές συμπέρασμα. Να γιατί. Έχει μάθει να ξεσπάει αντί να κατανοεί την πραγματικότητα. Δεν θέλει και δεν μπορεί να κατανοήσει ότι ο έλληνας βιομήχανος και ο έλληνας μεγαλέμπορος εισαγωγέας και η ελληνικότατη κυβέρνηση είναι αυτοί που επιδιώκουν να του κλείσουν το μαγαζάκι – οι πελάτες του δεν θα ψωνίζουν πια από αυτόν αλλά από μεγάλα εμπορικά καταστήματα. Αν οι ξένοι είναι κακοί, οι Έλληνες θα είναι καλοί! Δε μπορεί οι Έλληνες να θέλουν να μου κάνουν κακό! Το συμφέρον του έλληνα μεγαλέμπορου εισαγωγέα και το δικό μου, έλληνας είμαι κι εγώ, είναι κοινό! Ο Έλληνας ιδιοκτήτης του γειτονικού σούπερμάρκετ ή του γειτονικού Πράκτικερ κι εγώ έχουμε κοινά συμφέροντα διότι είμαστε Έλληνες!
Όλοι οι Έλληνες (η χώρα, η πατρίδα) έχουν κοινά συμφέροντα. Εκτός από αυτό, είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στο νόμο. Η δημοκρατία εξασφαλίζει ίσες ευκαιρίες σε όλους. Εντάξει! Είναι μόνο αυτά;
Υπάρχει ένας τεράστιος κατάλογος:
Ο ψιλικατζής μας, και όχι μόνο ασφαλώς,
θα τάσσεται υπέρ της Κυριαρχίας και της ιεραρχίας; Θα θεωρεί ότι κάποιος πρέπει διατάζει και κάποιος να υπακούει; ‘Οτι είναι αδύνατη η μη ιεραρχική συνεργασία;
Θα τάσσεται υπέρ της τάξης και της πειθαρχίας και κατά των κουκουλοφόρων; Θα είναι κατά των διαδηλώσεων;
Θα είναι ξενοφοβικός; Θα διακατέχεται από φυλετικές προκαταλήψεις; Θα δεχτεί η κόρη του να παντρευτεί έναν Νιγηριανό ή ο γιος του μια Νιγηριανή; Πως θα πηγαίνει το κατάμαυρο εγγονάκι του στη νηπιαγωγείο; Πως θα καμαρώνει τον εγγονό του, δηλαδή τον πούτσο του γιου του, δηλαδή τον πούτσο τον δικό του;
Θα είναι χριστιανός, αν και δεν θα πηγαίνει στην εκκλησία, γιατί το προηγούμενο βράδυ ήταν στο σκυλάδικο ή στο κωλάδικο για να γαμήσει καμιά δίμετρη σκλάβα από το Καζακστάν;
Θα είναι υπέρ της θανατατικής ποινής;
Θα είναι υπέρ της ηθικής της εργασίας;
Θα είναι σεξουαλικά καταπιεσμένος και στερημένος; Θα περιμένει πότε να κοιμηθεί η γυναίκα του για να καταναλώσει άπληστα διεστραμμένη σεξουαλικότητα, δηλαδή, να δει τσόντα και να τον παίξει;
Θα είναι κατά της σεξουαλικής ελευθερίας των εφήβων;
Και μετά από όλα αυτά, αναρωτιέμαι: Πως θα αντιδράσει αυτός ο άνθρωπος όταν του μιλήσουμε για δυο μήνες εργασία το χρόνο, για εικοσάωρο και μισθό για όλους, για λήψη κομμουνιστικών μέτρων, για γενικευμένη αυτοδιαχείριση και αυτονομία, για διάλυση της αστυνομίας, για την κατάργηση των φυλακών, για κατάργηση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, για φυλετική εξομοίωση, για εφηβική ελευθερία;
Θα πει:
Αθανάσιε Δρατζίδη, εσύ και οι όμοιοί σου, είστε τρελοί για δέσιμο!
Αυτό θα πει, φίλες και φίλοι, το γνωρίζετε πολύ καλά. Κι αν δεν το γνωρίζετε εσείς, το γνωρίζω εγώ γιατί το έχουν ακούσει τ’ αυτάκια μου πολλές φορές και θα τ΄ακούσουν κι άλλες.
Δεν πτοούμαι όμως: πέρα από αυτήν την αντίδρασή τους, βλέπω στο βλέμμα τους μια ρωγμή. Είναι οι επιθυμίες τους, που η εκπλήρωση τους χειροτερεύει την ήδη απελπιστική κατάστασή τους.
Αυτό είναι το ένα δράμα μας. Υπάρχει κι άλλο ένα, στενά συνεδεόμενο με το προηγούμενο:
Πώς ο φασισμός/ναζισμός αποκτά μαζική υποστήριξη; Μήπως προϋπόθεση αυτής της μαζικής υποστήριξης είναι η προϋπάρχουσα και διάχυτη παράλογη και ανορθολογική συμπεριφορά ενός μεγάλου τμήματος των Υποτελών, παραγωγών και μη;
Πώς διαμορφώνεται αυτή η παράλογη και ανορθολογική συμπεριφορά;
Πριν τα ξαναπούμε, θα απαντήσω με ένα ερώτημα, το οποίο παραπέμπει σε ένα ακόμα παράδειγμα παράλογης και ανορθολογικής συμπεριφοράς:
Γιατί μια καταναλώτρια προτιμάει το ΟΜΟ από το ΤIDE;
Το ΤΙDE έκανε την επανάστασή του.
Εσύ;
Μήπως το ΤΙDE αποικίζει το ασυνείδητο της καταναλώτριας – μήπως εκμεταλλεύεται την ασύνειδη επιθυμία της επανάστασης; Κατά τον ίδιο τρόπο, μήπως ο φασιστικός/ναζιστικός λόγος αποικίζει το ασυνείδητο ενός μεγάλου τμήματος των Υποτελών, παραγωγών και μη;
Βλ. και
- Πως δημιουργήθηκε και χειραγωγείται ο καταναλωτισμός στην κοινωνία
Βλ. και
- Πως δημιουργήθηκε και χειραγωγείται ο καταναλωτισμός στην κοινωνία
