«Τι κάνει κανείς αν έχει µία µόνο µέρα να ζήσει... Πώς περνάει αυτή η µέρα... Πώς αισθάνεται σ' αυτό το µεταίχµιο, µε τη ζωή πίσω και το όριο µπροστά...»Τα ερωτήματα αυτά είναι από συνέντευξη του Αγγελόπουλου απόσπασμα της οποίας παραθέτει το ιστολόγιο Ιστορία γράφουν οι παρέες.
Τα ίδια ερωτήματα μου είχε κάνει πριν καιρό φίλος που αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας και πίστευε ότι ενδεχομένως θα απέβαιναν μοιραία για τη ζωή του.
Δεν θυμάμαι αν είχα απαντήσει τότε και τι, το πιο πιθανόν είναι ότι θα του είπα ότι οι φόβοι του είναι αδικαιολόγητοι.
Σήμερα που το ξανασκέφτομαι καταλαβαίνω ότι δεν είχε νόημα να απαντήσει κανείς στο ερώτημα αυτό για λογαρισμό κάποιου άλλου.
Ούτε στο θέμα αυτό, ιδιαίτερα στο θέμα αυτό, δεν μπορεί κανείς να γενικεύσει.
Ο καθένας μας είναι διαφορετικός.
Είναι διαφορετική η πορεία μας στη ζωή και δεν μπορεί παρά να είναι διαφορετική και η πορεία μας στο θάνατο,
αν μπορεί να τα ξεχωρίσει κανείς αυτά τα δύο: την πορεία στη ζωή και στο θάνατο.
Θυμάμαι μια ιαπωνική ταινία που είχα δει παλιά με το θέμα αυτό. (1)
Ήταν του Κουροσάβα. Ο ελληνικός τίτλος ήταν: ο καταδικασμένος, ο Ιαπωνικός: Ικίρου που σημαίνει Να ζεις.
Ένας μεσήλικας υπάλληλος δημαρχείου που το νόημα της ζωής του εξαντλείτο στη συμμόρφωση του στους ανωτέρους του, μαθαίνει ότι πάσχει από σοβαρή ασθένεια και θα πεθάνει.
Νοιώθει ότι δεν είναι έτοιμος να πεθάνει. Τον πιάνει απελπισία.
Συνειδητοποιεί πόσο άδεια είναι η ζωή του όλα αυτά τα χρόνια, ότι είναι ζωντανός νεκρός.
Θαυμάζει τη ζωντάνια νεαρής κοπέλας από τη δουλειά του με την οποία αναπτύσσει άδολη φιλία και θέλει να νοιώσει κι αυτός ζωντανός.
Με παρότρυνση της κοπέλας εγκαταλείπει τη δουλειά του και δοκιμάζει διάφορα που όμως δεν μπορούν να τον αποσπάσουν από την απελπισία που τον διακατέχει.
Τελικά πεθαίνει ευτυχισμένος λικνιζόμενος μια χιονισμένη μέρα σε μια κούνια σε ένα πάρκο για παιδιά
για τη δημιουργία του οποίου είχε επιστρέψει στη δουλειά του και είχε υποστεί τα πάνδεινα μέχρι οι ανώτεροί του να υπογράψουν για να τον ξεφορτωθούν τα πάμπολλα έγγραφα που χρειάζονταν.
Παρέμενε γαλήνιος στους εξετευλισμούς τους γιατί όπως είπε όταν τον ρώτησε κάποιος:
«Δεν έχω χρόνο να θυμώσω με κανέναν»
Αυτή είναι η φράση που μου έχει μείνει περισσότερο από όλη την ταινία.
Αυτή τη φράση ήθελα να μοιραστώ γράφοντας αυτό το κείμενο.
Τι στάση θα κρατήσει ο καθένας από μας γνωρίζοντας ότι σε λίγες μέρες τελέιώνει η ζωή του δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς να το εκθέσει δημόσια ακόμη κι αν μπορούσε εκ των προτέρω να το προσδιορίσει.
Μπορεί να συμπεριφερθεί όπως ο ήρωας στην ταινία,
άλλος μπορεί απλά να σιωπήσει για να έχει όσο γίνεται μεγαλύτερη συνειδητοποίηση του θανάτου του ως τη δεύτερη κορυφαία στιγμή στη ζωή του μετά τη γέννησή του,
κάποιος άλλος κάτι άλλο.
Σίγουρα, όμως, όλοι, νομίζω, θα νοιώσουμε ότι δεν θα έχουμε χρόνο να θυμώσουμε με οποιονδήποτε και για ο,τιδήποτε.
Να το καταφέρουμε, όμως, αυτό, να παραμείνουμε νηφάλιοι ανεξάρτητα από τις περιστάσεις,
δεν νομίζω ότι θα αρκεί απλά η απόφαση της τελευταίας στιγμής.
Πίσω από κάθε ενόχληση βρίσκεται κάποιος δικός μας περιορισμός, κάποια κρυσταλλωμένη άποψη για το τι είμαστε και τι δεν είμαστε,
κάποια περιχαρακωμένη άποψη για τον εαυτό μας.
Να αποβάλουμε αυτή την περιχαράκωσή μας, δεν νομίζω ότι μπορεί να γίνει ξαφνικά, παρά μόνον, ενδεχομένως, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανθρώπων και κάτω από εξαιρετικές περιστάσεις.
Λίγο πολύ όλοι μας έχουμε εμπειρία για την αδυναμία μας αυτή.
Άρα, το τι στάση θα τηρήσουμε εν αναμονή του θανάτου μας δεν είναι άσχετο με τη στάση μας στη ζωή πριν.
Γι αυτό νομίζω ότι είναι καλό να προβληματιστούμε με τη στάση μας στη ζωή ιδιαίτερα αυτή την περίοδο που θα μπορούσε κανείς να τη χαρακτηρίσει ως την περίοδο του μεγάλου θυμού για πολλούς από μας.
Μήπως αντί να εκτονωνόμαστε με το θυμό, να ακολουθούσαμε το παράδειγμα του ήρωα της ταινίας;
Αντί να κατηγορούμε το σκοτάδι να ανάβαμε ένα μικρό κερί;
__________________________________
(1) Ήταν από τις ταινίες που την είδα και την ξαναείδα και κάθε φορά με καθήλωνε.
Από τις λίγες ταινίες που τις θυμάμαι τόσο πολύ.
Εν γένει δεν είμαι του κινηματογράφου. Δεν έχω δει πολλές ταινίες.
Τις ταινίες του Κουροσάβα όμως τις έβλεπα και τις ξαναέβλεπα ακόμη και σε κατάμεστες χειμερινές αίθουσες που κατά κανόνα απέφευγα. Προτιμούσα τους καλοκαιρινούς κινηματογράφους με λίγο κόσμο.
Δεν ήταν το θέμα τους, η πλοκή τους, που σε καθήλωνε. Ήταν οι φυσιογνωμίες των ηρώων του που σου μιλούσαν κατ΄ευθείαν μέσα σου.
Σε καθήλωναν χωρίς να σε αιχμαλωτίζουν όπως οι περισσότερες ταινίες που με την περίτεχνη πλοκή τους σε εγκλωβίζουν σε αναμονή της επόμενης σκηνής ή προσπαθούν να σου υποβάλουν κάποια άποψη.
Λειτουργούσαν περισσότερο ως καταλύτες που επέτρεπαν τη δική σου αντίδραση, δημιουργούσαν την ατμόσφαιρα εκείνη που σε διευκόλυνε να στοχαστεις εσύ για σένα.
Άκουσα να λένε ότι οι ταινίες του Αγγελόπουλου λειτουργούσαν με παρόμοιο τρόπο.
Μία που είχα δει, το βλέμμα του Οδυσσέα, δεν μου είχε δημιουργήσει την αίσθηση αυτή.
Μου είχε φανεί αργή, με είχε κουράσει και δεν μου είχε δημιουργήσει την επιθυμία να δω κι άλλες του ίδιου σκηνοθέτη.
Ίσως να έφταιγε η κατάμεστη χειμερινή αίθουσα που την είχα δει, μπορεί και η ψυχική μου διάθεση.
Λίγες μέρες μετά είχα δει ταινία του Ταρκόσφσκι, το Σταλκερ. Την είχα δει σε καλοκαιρινό κινηματογράφο με πολύ λίγο κόσμο.
Φαινότανε ότι ο Αγγελόπουλος είχε ίδια τεχνοτροπία με τον Ταρκόφσκι.
Στην ταινία όμως αυτή μπορούσες να απολαμβάνεις κάθε σκηνή αυτοτελώς, κάθε σκηνή ήταν αυτάρκης. Ήταν σαν να απολάμβανες ένα τοπίο που σου γαλήνευε τη ψυχή και ταυτόχρονα σε παρόρτυνε να συλλογιστείς.
Η ροή των σκηνών δεν μπορούσες να πεις αν ήταν αργή ή γρήγορη.
Ήταν πέραν απ αυτό.
Κάποιες σκηνές από διάφορες ταινίες του Αγγελόπουλου που είδα χθες στο αφιέρωμα της κρατικής τηλεόρασης για το θάνατό του μου επανέφεραντην παλιά αίσθηση που είχα όταν έβλεπα το το Στάλκερ.
Θα επιδιώξω να δω κάποιες απ αυτές Ίσως η παλιά αίσθησή μου ήταν συγκυριακή.
